Getting Hands Dirty: On Adam Schaff’s Political Writings

Adam Schaff was one of the most important Marxist philosophers in Poland. His work well documents the time, when Marxism was an 'official philosophy', burdened with political responsibilities and problems of strategy. The text is a critical analysis of Schaff's political writings. It highlights the most specific traits of his often paradoxical position, that was termed in literature as 'orthodox-revisionism'. Schaff tried to meet double and often conflicting requirements: tried to develop Marxist theory by posing problems unforeseen by the classics, and to stay faithful to what he understood as strategic interests of socialist countries at the same time. It will be argued, that even in its theoretical shortcomings, his writings are still among the most important resources for reflection on complex and tragic history of the Left in 20th Century

Trzy końce ideologii – najważniejsze dwudziestowieczne ujęcia problemu

Today’s critique of ideology faces three influential concepts, that defined the understanding of ideological phenomenons in twentieth century. The first one of them was developed within the theory of totalitarianism. It perceived ideology as quasi-logical doctrine, justifying terror and absolute power. The second one was the end of ideology thesis. Ideology was conceived in it as a set of doctrines that mix up political and metaphysical issues. The last one was poststructuralist critique of the notion of ideology, as relying on naïve epistemological concepts. Author presents those three concepts, and tries to show their limitations from the point of view of contemporary ideology critique.Dzisiejsza krytyka ideologii zmaga się z trzema wpływowymi koncepcjami, które określiły rozumienie fenomenu ideologii w dwudziestym wieku. Pierwszą z nich była teoria totalitaryzmu. Utożsamiła ona ideologię z quasi-logiczną doktryną, uzasadniającą terror i absolutną władzę. Drugą była teza o „końcu ideologii”. Ideologia była w niej rozumiana jako doktryna, która myli kwestie polityczne z metafizycznymi. Wreszcie, poststrukturaliści krytykowali samo pojęcie ideologii, jako oparte na naiwnych koncepcjach epistemologicznych. Autor przedstawia te trzy ujęcia i próbuje pokazać ich ograniczenia z punktu widzenia współczesnej krytyki ideologii

From Identity to Identification. Psychoanalytical Inspiration

Modern subject is interested in studying his or her identity, however this act of examination nullifies its object: showing it as problematical or even non-existent, impossible to maintain as coherent entity. As time passes, the problem radicalizes itself, as it is shown in the works of theoreticians of ‘late modernity’: identity is often treated as a project, non-conclusive process of seeking the optimal states of well-being. As the various ‘identity crises’ go on, it is stated in various ways, that even subjectivity itself is waning. Maybe focusing on individual, as someone who has particular identity is not the best way of entangling this knot of problems. Interesting inspirations come from psychoanalysis. Firstly, psychoanalytical theory shows us, that individual with particular traits is not the same, as subject, and that subject is always-already ‘deconstructed’, divided. Secondly, problems with identity may be elucidated, when we turn to psychoanalytical theories of identification. In fact, what we often call ‘identities’ is better to be understood as partial and even theatrical identification with some content. The article shows how certain concepts of Freud and Lacan can be used to clarify complex or even obscure problems that haunt the notion of ‘identity’ as a source of meaning, used by social sciences. Krzysztof Świrek, Od tożsamości do utożsamienia. Inspiracja psychoanalityczna [From Identity to Identification. Psychoanalytical Inspiration] edited by E. Smolarkiewicz, J. Kubera, „Człowiek i Społeczeństwo” vol. XLIV: Tożsamość i identyfikacje. Propozycje teoretyczne – doświadczenia badawcze [Identity and identifications. Theoretical proposals – research experiences], Poznań 2017, pp. 33-48, Adam Mickiewicz University. Faculty of Social Sciences Press. ISSN 0239-3271

Klasa średnia i „choroba braku granic”

The key to the understanding of the social existence of the middle class is its ethos, the world of imaginaries and necessary illusions closely linked to the interests of class reproduction. In the conditions of contemporary capitalism, this world becomes unstable and the vagueness of social opportunities and expectations throws middle class into the “disease of absent boundaries”, and oscillation between the pole of mania-like optimism and the pole of depressive confinement in a world of limited possibilities. This article is an analysis of relationship between middle class’ ethos and contemporary forms of psychic suffering. It is placed in the tradition of critical class analysis, uses the tools of psychoanalysis and references popular culture (TV series Enlightened) to better grasp the meaning of middle class’ affects.Kluczem do społecznego bytu klasy średniej jest jej etos, czyli świat wyobrażeń i koniecznych złudzeń ściśle związanych z interesem klasowej reprodukcji. W warunkach współczesnego kapitalizmu świat ten staje się niestabilny, a niejasność społecznych szans i oczekiwań strąca klasę średnią w „chorobę braku granic” i oscylację między biegunem optymizmu, przypominającego manię, a biegunem depresyjnego zamknięcia w świecie ograniczonych możliwości. Artykuł jest analizą związków między etosem klasy średniej a współczesnymi formami psychicznego cierpienia. Wpisuje się w tradycję krytycznej analizy klasowej i posługuje narzędziami psychoanalizy oraz odwołaniami do współczesnej kultury popularnej (serialu Iluminacja), by zinterpretować znaczenie charakterystycznych dla klasy średniej afektów

Pojęcie ideologii jako pojęcie krytyczne

The article discusses the significance of the concept of ideology for social sciences. Although this concept was abandoned a long time ago in favour of the more “neutral” terms, due to Marxism and psychoanalysis it returned to social sciences in the second half of the 20th century. In the article, I present the concept of Louis Althusser, whose perception of ideological phenomena shifts them from the field of studies on cognitive mistakes and manipulation towards the socialization theory. I discuss shortly the psychoanalytical sources of this concept and point to the sociological tradition where similar concepts and problems can be found. I use the empirical example to illustrate the consequences of Althusser’s theory for understanding ideology, and Slavoj Zizek’s theory to show the ways out of certain impasse of this theory. In the summary, the question returns on the importance of the concept of ideology for social sciences

Fredric Jameson and Cultural Revolutions of Capitalism

Artykuł jest analizą kilku najważniejszych koncepcji, za pomocą których Fredric Jameson rozwija swój projekt krytyki kultury. Przedstawia psychoanalityczne i marksistowskie inspiracje jego myśli, a także różne zakresy jego projektu interpretacji: od poziomu tekstu po poziomu przemian historycznych. Podstawowym celem hermeneutyki Jamesona jest odczytanie społecznych znaczeń figur narracyjnych, fabularnych rozwiązań, wreszcie technik autorskich i najszerzej – „dominant kulturowych” (realizmu, modernizmu i postmodernizmu). W artykule projekt Jamesona zostaje od- niesiony do koncepcji „rewolucji kulturalnej kapitalizmu”, jako pojęcia opisującego wpływ kapitalizmu na formy symboliczne i konstrukcję podmiotowości. Do analizy wybrano te teksty Jamesona, w których głównym przedmiotem zainteresowania uczynił on kino.Article is an analysis of the several conceptions, by means of which Fredric Jameson advances his project of culture critique. It shows psychoanalytical and Marxist inspirations of his thought and different ranges of his interpretative project: from the level of text to the level of historical transformations. The basic aim of Jameson’s hermeneutics is to read social meanings of narrative figures, plot devices, authorial techniques and most broadly – ”cultural dominants” (realism, modernism, postmodernism). In the article, Jameson’s project is related to the concept of ”cultural revolution of capitalism” – the notion describing the influence of capitalism on symbolic forms and the construction of subjectivity. The texts, in which Jameson makes cinema the prime object of his interpretations, are used as a material for the analysis

Nie bać się praktyki: O Pismach Politycznych Adama Schaffa

Adam Schaff was one of the most important Marxist philosophers in Poland. His work well documents the time, when Marxism was an 'official philosophy', burdened with political responsibilities and problems of strategy. The text is a critical analysis of Schaff's political writings. It highlights the most specific traits of his often paradoxical position, that was termed in literature as 'orthodox-revisionism'. Schaff tried to meet double and often conflicting requirements: tried to develop Marxist theory by posing problems unforeseen by the classics, and to stay faithful to what he understood as strategic interests of socialist countries at the same time. It will be argued, that even in its theoretical shortcomings, his writings are still among the most important resources for reflection on complex and tragic history of the Left in 20th Century.Adam Schaff był jednym z najważniejszych filozofów marksistowskich w Polsce. Jego prace dobrze dokumentują czasy, kiedy marksizm był “oficjalną filozofią”, obciążoną polityczną odpowiedzialnością i kwestiami strategii. Artykuł jest krytyczną analizą pism politycznych Schaffa. Zostały w nim zaakcentowane najbardziej charakterystyczne cechy jego często paradoksalnej pozycji, określonej niegdyś jako “ortodoksyjny rewizjonizm”. Schaff próbował sprostać podwójnym, nierzadko sprzecznym, wymaganiom: rozwinąć teorię marksizmu, podejmując problemy nieobecne w pracach klasyków, a zarazem pozostać wiernym temu, co definiował jako strategiczne interesy bloku socjalistycznego. Celem artykułu jest pokazanie, że nawet w swoich teoretycznych słabościach, jego pisma pozostają jednymi z najważniejszych materiałów dla refleksji o złożonej i tragicznej historii lewicy w XX wieku.Publikacja została sfinansowana ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki przyznanych na podstawie decyzji 0014/NPRH4/H3b/83/2016 - projekt „Przygotowanie i publikacja dwóch anglojęzycznych numerów monograficznych Internetowego Magazynu Filozoficznego HYBRIS” (3bH 15 0014 83)

Żywy trup jako alegoria polityczna

In this article I will interpret the figure of living dead in terms of political allegory by relating three levels: the level of narration, theory, by which the narration can be decoded, and political situation, a symptom of which this narration is. In this way, I can trace the potential of two realizations of zombie figure in contemporary cinema: firstly, as a consumer, performing automated acts; secondly, as a revolutionary subject – excluded rebel. I treat both of those images as symptoms of radical political desire, its main motives and impasses